‘Pagim i madh për punëtorët jo-BE’: Plani për ta bërë më të lehtë lëvizjen nëpër Evropë dështon

Kundërshtimi ndaj ndryshimeve të planifikuara nga Franca dhe Belgjika – e cila mban Presidencën e rradhës të Këshillit të BE-së këtë semestër – rezultoi vendimtare. Në fund negociatat arritën në një bllokim dhe reforma e planifikuar – e cila në thelb do ta kishte bërë më të lehtë për shtetasit jo-BE të jetonin dhe të punonin në vendet e tjera të zonës Shengen – u hoq.

Eurodeputeti gjerman Damian Boeselager, negociatori kryesor për Parlamentin Evropian, mbeti i zemëruar nga dështimi dhe ndau lajmin këtë javë me kolegët në komitetin e punëve të brendshme.

“Kjo është një pengesë e madhe për të gjithë ata që shpresonin se Evropa më në fund do të kuptonte nevojën për të përditësuar ligjet e saj të migracionit dhe për t’u bërë më tërheqëse për talentet ndërkombëtare,” tha ai.

“Direktiva e qëndrimit afatgjatë… u miratua për herë të parë në vitin 2003 dhe që atëherë nuk është përditësuar. Por Këshilli nuk ishte i gatshëm të pranonte asnjë nga përmirësimet thelbësore që propozoi Komisioni Evropian … Në vend të kësaj, duket se një qeveri kombëtare, në veçanti, hodhi të gjithë fuqinë dhe madhësinë e saj negociuese për të ndërtuar një pakicë bllokuese,” shtoi ai.

“Sigurisht që jam shumë i trishtuar për gjithë punën që është bërë për këtë… Por mendoj se tragjedia e vërtetë qëndron jashtë kësaj shtëpie dhe kjo është, në dy zona të ndryshme.

“Së pari, për miliona shtetas të vendeve të treta që jetojnë tashmë në Evropë, të cilët do t’i nënshtroheshin përmirësimeve, por edhe për të gjithë ata që po mendojnë të vijnë në Evropë dhe tani mund të vendosin kundër saj. Dhe së dyti, për mijëra bizneset dhe bizneset fillestare që shpresonin se do të kishte procedura më të lehta dhe më pak kohë pritjeje dhe që u është hequr shansi për ta bërë Evropën më konkurruese.”

Statusi pak i njohur i qëndrimit në BE

Sipas një ligji pak të njohur të BE-së, shtetasit e vendeve të treta mund të fitojnë qëndrim afatgjatë në mbarë BE-në nëse kanë jetuar ‘legalisht’ në një vend të BE-së për të paktën pesë vjet. Ata gjithashtu nuk duhet të kenë qenë larg për më shumë se 6 muaj rresht dhe 10 muaj gjatë gjithë periudhës (rregullat janë të ndryshme për britanikët e mbuluar nga marrëveshja e Tërheqjes ).

Për më tepër, ata duhet të dëshmojnë se kanë “burime ekonomike të qëndrueshme dhe të rregullta”, sigurim shëndetësor dhe mund t’u kërkohet të plotësojnë “kushtet e integrimit”, siç është kalimi i një testi për gjuhën ose kulturën kombëtare.

Teorikisht, statusi, i cili u krijua për të “lehtësuar integrimin” e qytetarëve jo-BE që jetojnë në BE për një bazë afatgjatë, u jep disa të drejta të lëvizjes së lirë. Megjithatë, në praktikë, ky nuk është rasti pasi rregulla të ndryshme për qëndrimin zbatohen në çdo vend të BE-së dhe shumica e aplikantëve thjesht nuk janë në dijeni të statusit të BE-së.

Në një intervistë me The Local vitin e kaluar, Damian Boeselager, një anëtar i grupit të Gjelbrit/Aleancës së Lirë Evropiane në Parlamentin Evropian, tha se lëvizja e lirë për qytetarët jo-BE ishte ende një “iluzion”.

“E vërteta është se Evropa ka nevojë për migracion për motive punësimi në të gjitha fushat dhe të gjitha nivelet e aftësive dhe për këtë arsye, nëse duam të jemi më tërheqës, duhet ta bëjmë më të lehtë (për qytetarët jo-BE) kalimin nga një shtet anëtar në tjetrin.” argumentoi ai.

Në vitin 2020, 23 milionë shtetas të vendeve të treta – 5 përqind e popullsisë së BE-së – jetonin në vendet anëtare të BE-së. Prej tyre, më shumë se dhjetë milionë kishin një leje qëndrimi afatgjatë ose të përhershëm.

“Koha ishte kundër nesh”

Komisioni Evropian kishte propozuar në vitin 2022 për të thjeshtuar rregullat e BE-së për qëndrim afatgjatë. Sipas masave të propozuara, qytetarët jo-BE do të kishin qenë në gjendje të grumbullonin periudhat e qëndrimit në vende të ndryshme të BE-së për të arritur kërkesën 5-vjeçare, në vend që të rivendosnin orën në çdo lëvizje. Plani do të nënkuptonte se të gjitha periudhat e qëndrimit të ligjshëm do të ishin llogaritur plotësisht në 5 vitet, duke përfshirë ato të kaluara si studentë, përfitues të mbrojtjes së përkohshme ose në baza të përkohshme – gjë që aktualisht nuk është rasti.

Testet e integrimit nuk duhet të ishin shumë të rënda apo të shtrenjta dhe as nuk duhet të kërkoheshin për bashkime familjare afatgjatë të banorëve. Komisioni kishte propozuar gjithashtu zgjatjen nga 12 në 24 muaj të mundësisë për t’u larguar nga BE-ja pa humbur statusin, me procedura të lehtësuara për ta rifituar atë pas mungesave më të gjata.

Propozimi i Komisionit duhej të miratohej nga Parlamenti dhe Këshilli Evropian, i cili përbëhet nga përfaqësues të qeverive kombëtare.

Parlamenti mbështeti Komisionin dhe kërkoi lehtësimin e mëtejshëm të rregullave, duke kërkuar uljen e kërkesës së rezidencës për të marrë qëndrim afatgjatë në BE nga pesë në tre vjet.

Por kur erdhi puna te Këshilli i BE-së, u dëshmua më e vështirë për të arritur një marrëveshje.

Përfaqësuesit e qeverive të BE-së ranë dakord vetëm për të grumbulluar periudha qëndrimi deri në dy vjet në shtetet e tjera anëtare dhe vetëm në rrethana të caktuara, si p.sh. për kartat blu të BE-së ose leje të tjera për punësim me kualifikim të lartë.

Qeveritë e BE-së gjithashtu donin të vazhdonin të kërkonin “kushte integrimi” dhe të “vlerësonin situatën e tregjeve të tyre kombëtare të punës”.

Këshilli dhe Parlamenti duhej të pajtonin qëndrimet e tyre për të rënë dakord për tekstin përfundimtar të ligjit. Por pas muajsh diskutimesh, Presidenca belge tha këtë javë se nuk kishte “mbështetje të mjaftueshme” nga vendet anëtare të BE për të vazhduar bisedimet.

Sekretarja e Shtetit për Azilin dhe Migracionin e Belgjikës, Nicole De Moor, tha: “Duhet të kuptojmë se koha është kundër nesh për këtë temë. Jemi afër fundit të mandatit legjislativ… kemi pasur shumë diskutime, por fatkeqësisht në këtë moment uji është shumë i thellë.”

Një faktor kyç i mosmarrëveshjes ishte mundësia për të grumbulluar periudhat e qëndrimit në shtete të ndryshme anëtare të BE-së. Franca në veçanti ishte kundër, pasi kjo do të ishte përplasur me idenë e integrimit afatgjatë në shoqërinë franceze, tha një diplomat i BE-së për The Local.

Vendet e tjera ishin të shqetësuara nga aftësia për të shkëmbyer informacione për të verifikuar periudhat e qëndrimit. Austria, nga ana e saj, ishte kundër përfshirjes së anëtarëve të familjes në objektin e direktivës.

Në përgjithësi, The Local kupton, me zgjedhjet evropiane që po afroheshin, nuk kishte oreks midis qeverive të BE-së për të lehtësuar masa të tilla.

Çfarë ndodh më pas

Dosja tani mund të mbetet pezull derisa një presidencë tjetër ta vendosë atë në rendin e ditës të Këshillit, por kjo nuk ka gjasa të ndodhë së shpejti, pasi Presidencat e ardhshme do të mbahen nga Hungaria dhe Polonia. Komisioni Evropian gjithashtu mund të vendosë të tërheqë propozimin me synimin për të paraqitur një të ri, por kjo nuk do të ndodhë derisa Komisioni i ardhshëm të marrë detyrën.